Nauka solfeżu może wydawać się absorbująca, jednak kluczem jest systematyczność i motywacja. Głównym celem jest uwrażliwienie słuchu i usprawnienie myślenia muzycznego, a umiejętność ta pomaga m.in. w interpretowaniu utworów muzycznych, graniu z nut, a także tworzeniu własnych melodii. Czym zatem jest solfeż i jakie korzyści przynosi początkującemu (i nie tylko) muzykowi?

Co to jest solfeż?

To tajemnicze słowo wywodzi się z języka włoskiego, a konkretnie ze słowa solfeggio, jednak polska nazwa została zapożyczona z języka francuskiego [solfège, wym. solfeż]. Słowo to ma wiele wspólnego z solmizacją, czyli systemem głosek, który stosuje się w ćwiczeniach wokalnych oraz odczytywaniu zapisu nutowego. Zatem solfeż to nic innego jak nauka czytania nut głosem, która pomaga w rozwijaniu słuchu i umiejętności muzycznych. Od czasów założenia Konserwatorium Paryskiego (1785 r.) nauka solfeżu weszła do kanonu nauczania muzycznego.

Początki solfeggio

Geneza solfeżu sięga XI wieku, kiedy to Gwido z Arezzo, benedyktyn z opactwa w północnych Włoszech i teoretyk muzyki, zapoczątkował solmizację. Była to nowa metoda śpiewu oparta na zapisie sześciostopniowej skali, utworzonej z początkowych liter strof hymnu na cześć Jana Chrzciciela "By zdolne były" (Ut queant laxis). Wówczas nazwy solmizacyjne obejmowały głoski:

Ut queant laxis,
resonare fibris.
Mira gestorum,
famuli tuorum,
Solve polluti
labii reatum,
Sancte Iohannes.

Początkowo skala obejmowała głoski od ut, re, mi, fa, sol i la. Dopiero w XVI wieku dodano siódmą głoskę si (Sancte Iohannes). Jednak dzisiaj zamiast ut śpiewamy łatwiejsze w wymowie do, co jest zasługą włoskiego muzykologa i humanisty, Giovanniego Battisty Doniego (1595-1647). Dlatego dzisiaj w nauce solfeggio śpiewamy: do - re - mi - fa - sol - la - si.

Co daje nauka solfeżu?

Solfeż to droga do lepszego rozumienia muzyki. Regularne ćwiczenia rozwijają słuch i świadome słyszenie (wrażliwość na elementy składowe muzyki, czyli np. barwę i wysokość dźwięku), a także korzystnie wpływają na intonację oraz trafianie w dźwięki. Uczeń zyskuje umiejętność czytania i analizowania utworów muzycznych, a ponadto może zacząć komponować własne melodie. Jednak nauka solfeggio przynosi korzyści nie tylko tym uczniom, którzy skupiają się na śpiewie i uczęszczają na chór, ale również wszelkiego typu instrumentalistom. Zajęcia z solfeżu rozwijają bowiem wrodzone umiejętności muzyczne, prowadzą do lepszego zrozumienia praw muzyki (nie tylko teoretycznie, ale również doświadczalnie), a także pomagają w osiągnięciu wysokiej sprawności myślenia muzycznego.

Na czym polega nauka solfeżu?

Nauka solfeżu ma prowadzić do tego, aby uczeń mógł zaśpiewać to, co chce, a także potrafił zrozumieć i zapisać melodię ze słuchu. Kluczową umiejętnością jest biegłość w czytaniu nut, a także znajomość budowy akordów, gam i interwałów. Należy opanować wartości nut, pauzy, klucze wiolinowy i basowy, znaki chromatyczne, oznaczenia tempa, takty, etc. Solfeż to także ćwiczenia z improwizacji rytmicznej i tonalnej, które mają prowadzić do rozbudzania naturalnych zdolności muzycznych. Metody ułatwiające naukę solfeggio:

na początek podstawy, czyli opanowanie symboli nut, pauz i taktów;
następnie proste ćwiczenia rytmiczne (np. wyklaskiwanie prostego rytmu złożonego z poznanych nut);
przy ćwiczeniach z odczytywania nut głosem najlepiej zacząć od bardzo prostych melodii, a następnie stopniowo przechodzić do trudniejszych;
przy partyturach warto zacząć od nauki czytania pojedynczych głosów i wolnego tempa, zwracając uwagę na rytm i intonację;
solfeż najlepiej ćwiczyć regularnie (np. codziennie przez kilkanaście minut), aby uniknąć nagromadzenia nauki i konieczności powtarzania dużej ilości materiału;
warto prowadzić notatnik i zapisywać w nim postępy oraz zagadnienia wymagające bardziej wytężonej pracy.

Czym jest muzyka solfeżowa?

Pod tym pojęciem można znaleźć nagrania utworów, które wprowadzają w stan relaksacji. Propagatorzy tego gatunku uważają, że dźwięki do - re - mi - fa - sol - la - si mają kojący wpływ na ciało, psychikę i duszę człowieka. W związku z tym muzyka solfeżowa może towarzyszyć również sesjom medytacyjnym i samodzielnej pracy nad rozwojem duchowym. Skąd takie przekonanie? Otóż chodzi tutaj o częstotliwość dźwięków, które poprzez wibracje mają prowadzić do uwolnienia potencjału ludzkiej natury. Częstotliwość Solfeggio obejmuje zakres od 174 Hz do 1122 Hz, co ma korelować z siedmioma częstotliwościami energii życiowej (od 396 Hz do 963 Hz) i tym samym prowadzić do odblokowania ośrodków psychiczno-energetycznych zwanych czakrami.